مطالعه تاریخی صنعت فولاد در ایران؛ کاربرد چارچوب همپایی فناورانه در محصولات و سامانه‌های پیچیده

در بیش از نیم قرن گذشته، به منظور افزایش توان تولیدی کشور با تکیه بر منابع طبیعی طیف گسترده‌ای از انتقال فناوری در صنعت فولاد تحقق یافته است. هر چند هدف غالب آن‌ها افزایش ظرفیت تولید بوده اما دستاوردهای مهمی در زمینه ارتقا و توسعه فناوری نیز داشته است. مروری تاریخی بر مسیر طی شده و نظر افکندن بر تجربیات موفق و ناموفق می‌تواند درس‌هایی برای آینده به همراه داشته باشد. بدین جهت این مطالعه با وام‌گیری از مفهوم همپایی فناورانه تلاش دارد نکات برجسته این تجربه را شفاف سازد. برای این منظور مطالعه حاضر، با انجام پژوهشی کیفی و با استفاده از روایت‌پژوهی و مصاحبه با متولیان و خبرگان فعال در پروژه‌های انتقال فناوری صنعت فولاد، پنج موج توسعه صنعت فولاد در کشور را معرفی کرده است. نتایج نشان می‌دهد احداث پلنت‌های فولادسازی که به عنوان محصولات و سامانه‌های پیچیده در نظر گرفته شده است، عامل اصلی ارتقا توانمندی و توسعه بخش فولاد بوده است. با توجه به مکانیزم متفاوت همپایی فناورانه در محصولات و سامانه‌های پیچیده همپایی فناورانه در توسعه صنعت فولاد به صورت مرحله‌ای انجام شده است. در هر پنج موج توسعه پنجره‌های فرصت متفاوت ایجاد شده و نوع مکانیزم یادگیری مختلف و نحوه تلاش در جهت توسعه این بخش از صنعت متفاوت بوده است. روند تاریخی صنعت فولاد حکایت از آن دارد که همکاری بین‌المللی علاوه بر ایجاد ظرفیت تولیدی به ارتقای توانمندی فناورانه منجر شده که کانون انباشت آن شرکت‌های فنی-مهندسی صنعت فولادسازی در کشور بوده است.